NOT: Bu yazının başlığı Yeniçağ'ın matbû nüshasında "Milletin çapı ve elitleri..." şeklinde değiştirilmiştir.

 

 

Dürüstçe kabûl edelim: Bu topraklar, asırlardan beri, çapsız adam yetiştiriyor. Burası gayri kabili redd bir gerçek; ama toprağın ne kabâhati var ki, hiç yok – eğer "düşman" diye birşeyden bahsedilecekse – düşmanın dahi bir kabâhâti yok ve olamaz da; kabâhat o toprağın üstündekilerde. Nasıl ki insanlar yaşlanıyor ve çaptan düşüyor ve hattâ fevt oluyorsa, insan cemiyetleri de öyle – namları cihânı tutmuş Romalılar ve kadîm Mısırlılar nerede şimdi? Çap düşüşünün, inkırâzın bir îzahı bu ve hayli sağlam bir îzah da ve aslında her milletin de sonu ölümdür; ama yine de yetersiz bir îzah tabiî ki, çünki kendisini yenileyebilen cemiyetleri îzah edemiyor. Şimdilik bu sonuncusunu görmeyelim: Türkler çok mu yaşlandı yoksa? Yaşlandı ve hattâ tarihten çekilme zamânı mı yaklaştı, hattâ geldi? Bilinemez; bilinemez şüphesiz, ama ben öyle düşünmüyorum; Türk olduğum için öyle düşünmüyorum değil; şundan: Bizim derdimiz, elitlerimizin çapsızlığı – buna ayrı bir bahis ayıracağım -; mes'ele bence bu. Hayır; "sevgili Türk halkı"na toz kondurmamak istediğim için suçlayacak başka birilerini bulmak kastıyla söylüyor değilim. Kastım şu: "Sevgili Türk halkı"na öyle abartılı bir muhabbetim olduğunu söyleyemem ve her cemiyetin halkı gibi bizim birçok yetersizliğimizde O'nun da ciddî bir dahli bulunduğundan hiç şüphe duymuyorum, ama işin bu tarafını da gereğinden fazla büyütmüyorum, çünkü Halk, dünyanın her yerinde "halk"tır ve bir milleti temsîl eden ve ayağa kaldıran da, batıran da, âbâd eden berbâd eden de halk değil, elitlerdir; zîra, âbâd etmek de berbâd etmek de, birisi pozitif diğeri negatif olmak üzere, "büyük iş"tir ve dahi halk büyük iş yapamaz; halk dediğiniz, "kitle-adamlar"dan mürekkep bir büyük kalabalıktır ve büyük iş yapmak da "kitle-adamlar"ın değil, elitlerin işidir. Söz gelimi, Amerika'yı Amerika, Almanya'yı Almanya, Rusya'yı Rusya, Japonya'yı da Japonya yapan yüzmilyonlarca kalabalık kitleler değil çok mahdut sayıdaki elitlerdir – tabiî ki sâhici elitlerden sözediyoruz. İşte problem burada: Bizim elitlerimiz çürük –nasıl "elit" oluyor, o da ayrı bir komedi -; asıl çapsızlık onlarda.

 

Meselâ, XIX. asırda Avrupa'ya giden ve ömürlerinin büyükçe bir kısmını, Sosyalizm, Anarşizm, Pozitivizm ve benzeri fikir akımlarının en kesif bir sûrette tartışıldığı Paris – Cemil Meriç'in tanımıyla "nûrun kaynağı Paris" - gibi Avrupa'nın kültür merkezinde geçiren, memleketinde adam beğenmeyen, iri-iri iddialı "münevver" (?) gençlerimizden geriye, bu akımların birinci el kaynaklarına inerek yazılmış kaç adet ciddî eser kalmıştır; gören var mı? "Münevver"inin çapı bu; hem de "asrî" münevverinin. Siyâsî elitlerin çapını da, İstanbul Rasathânesi'nin mâruz bırakıldığı zulüm ile bir önceki yazıda bahse konu ettiğim Encümen-i Dâniş projesinin kundağında boğuluşunda gördük; "elitler" (?) böyle olunca, geriye ne kalıyor?

 

Elit olmak böyle birşey mi?

 

Herhâlde, olmamalı.