1970'in tatlı bir bahar günü... İ.T.Ü Elektrik Fakültesi'nin Gümüşsuyu'ndaki talebe kantinindeyiz. Dışarıdaki berrak havaya inat, koyu bir sigara dumanı havayı teneffüs edilemez hale getirmiş. Fakülte yaklaşık iki aydan beri kapalı; sebep malum: Boykot var. Binada yalnız burası, açık (Benim şahsen en büyük istifadem de bu arada bir hayli okuma fırsatı elde etmiş olmam, bir de bitmez-tükenmez tartışma­lar.) Bir masa başında karşılıklı iki kişiyiz, hararetli bir münakaşaya girişmişiz. Konuşma, materyalist fel­sefenin temel iddialarından biri; evren sonlu mudur son­suz mu? Binlerce yıldan beri binlerce kişinin tartışa-tartışa bitiremediği bu mevzuu bir de biz ele almışız. Dinleyiciler etrafımızı sarmış, zaman-zaman saplamalar oluyor. Muarızım aynı zamanda arkadaşım, pek can-ciğer değiliz ama, iyi-kötü bir merhabamız var, esasen tartışabilmemiz biraz da bundan kaynaklanıyor. Yok­sa istese hiç konuşturmayabilirdi de, zira mektep on­ların 'elinde'. Konu ber-mutad ortada kalıyor. Ne ga­libi belli ne de mağlubu.

 

Şimdi aradan onsekiz yıl geçmiş, o zaman bir talebe olarak içinde bulunduğumuz gençlik çevrelerinin ar­tık dışındayım. Ama işimiz gereği biz yaşlansak da (şu anda 39 yaşımda olduğuma göre yaşlandım diyemem ama genç de değilim) gençlerle dirsek temasımız de­vam ediyor: Bizim "müşterilerimiz" daima gençler­dir. Bu defa onları "dışarıdan" bir hoca olarak taras­sut altında tutmaya çalışıyorum.

 

Gözüme bir şey çarpıyor gibi, yoksa ben mi yanılıyorum: Bugünkü genç üniversiteli nesilleri pek göz­üm tutmuyor. Kimse alınıp-gücenmesin - hoş eski­ler de pek bir matah sayılmazdı ya - bu çocuklar pek tatsız-tuzsuz şeyler canım; bana öyle geliyor ki abilerine nazaran daha koflar. Şöyle bir kuvvetlice silkele­yecek olsan ekseri kaahiresi dökülmeye müheyya. Allah Allah! Ben yoksa hakikaten yaşlanıyor muyum nedir - yaşlanmanın alametlerinden biri de gençleri beğenmemektir ya - eskinin o ateşli, heyecanlı, idealleri uğ­runa kendini yakmaya hazır, gözlerinden kıvılcımlar çıkan gençliği nerede? Nerede o solcusuyla sağcısıyla milli meseleleri günlük hayat kavgasının üstüne çıkar­mış / veya buna çalışan ideal sahibi gençleri? Şaka bir yana, o zaman biz bugünkü gibilere "ot" derdik. İyi mi ederdik kötü mü bilmem; ama öyle derdik.

 

Şimdi dikkat ediyorum: Üniversite gençliğinde ve­rim eskisinden de düşük, her bakımdan. Gerçi ders­lerde başarı nisbeti eskiye nazaran daha yüksek, ama bunun "uydurma" olduğunu işin içinde olanlar bilir: Şişirme bir başarıdır bu. Kültürel açıdan ise maalesef pek bir şey vaad ettiği söylenemez. Kimse bir şey oku­muyor. Sayı olarak daha da kalabalıklaşmalarına rağ­men bu sayının içinde gerçekten okuyan ve düşünen­lerin sayısı "moleküler" seviyede. Öylesine okumu­yorlar ki kendi anadillerine bile doğru-dürüst hakim değiller. Bir gazetede okumuştum: Üniversite gençli­ği 300-500 kelime ile ifade-i meram eyliyormuş. Ya­hu! Keferenin tavuklarıın bile kelime hazinesi bundan daha geniştir!

 

İçlerinde karşılıklı oturup fikir teati eyleyen hemen-hemen hiç yok - üstelik ortam müsait mi müsait; taş, sopa, mitralyöz dönemi kapandı. Nasıl olsun ki: Fi­kir teatisi için "alt yapıları" yetersiz. Sebep basit: Oku­muyorlar.

 

Evet, okumuyorlar. Neden mi? Muhakkak ki her sosyal fenomen gibi bir çok sebebi var. Kitap, dergi çok pahalı, şartlar na-müsait falan. Bunlar şüphesiz önem­li; ama esas motor sebep bunlar değil. Zira, kitaba pa­ra yatırmaktan çekinenlerin içinde 1200 liralık ecnebi sigaralannı fosur-fosur tüttürenlerin veya bilmem kaç-bin liralık "o biçim" dergilere 'yatınm' yapanların sa­yısı hiç de az değil. Bana öyle geliyor ki esas sebep şu: Okumak istemiyorlar. 'Okumak' ve 'düşünmek' gibi zahmetlice ve 'karın doyurmayan' işlere girişmektense bir an önce okullarını bitirip hayatlarını kazanmak peşindeler. Nasıl olsa koca-koca amcaları onların ye­rine düşünmekteler. "Vatan kurtarmak" derseniz, mil­letin bağrından çıkmış profesyonel kurtarıcılardan kim­seye sıra gelmez - elhak bu işi en iyi de onlar "becerir. Hal böyle olunca okumak bütün cazibesini kaybediyor ve sadece basit bir pratiğe dönüşüyor: Okuduk­ları şeyler zoraki ve adeta 'suyu geçercesine' ve istik­rah ile kıraat edilen - ezberlenen de diyebilirsiniz - ve çoğu ders notu ve fotokopiden oluşmuş evrak; ders kitapla­rı satışı bile en alt seviyede. Bu çevrelerde okunan ga­zete ve dergilerin kaahır ekseriyeti lümpen: Ya maga­zin ya da baldır-bacak basını.

 

Peki, diyorum, acaba "sebeplerin sebebi" ne ola ki? Kötü niyetimden midir nedir, şöyle bir şey hanidir aklıma takılıp-durur oldu, siz ne dersiniz dostlar? Adeta "birileri" gençliğin okumasını ve düşünmesini iste­miyorlar. Okuyan ve düşünen bir gençlik "tehlikeli" addediliyor gibi. "Onlar" - her kimseler - gençliği üçlü bir çapraz ateş altında tutmaya çalışıyorlar: Çılgın bir müzik, seks ve mide! Buna bir de toplumu oyala­mak için şişirilen "kitlevi spor"u ekleyebiliriz. Genç de­diğin de böyle olur canım: eğlenen, aşk (!) yapan ve tıkınma peşinde koşan - ya da: midesiyle apış arasında sıkışıp kalmış - ve de, takımını şampiyon görmeyi en bü­yük toplumsal mesele sanan zavallı bir "sürü".

 

Eski'nin o kendini beğenmiş, biraz ukalaca ve far­faraca genci nasıl bir aşırılık örneği ise, bugünün eyyamcı, neme lazımcı ve "kuzu" genci de bir aşırılık örne­ğidir ve her ikisi de yanlışlıktır. Eskiler teröre itile­rek kanunlar karşısında suçlu duruma düşürüldü ve ezil­di; öyle olmasaydı bugürı suskun ve reaksiyonsuz ol­mayacaktık. Burnumuzun dibinde üç paralık Bulgar adi­si alamein-nas iki milyon Müslüman-Türk'ü zorla hristiyan-Bulgar yaparken susan bir gençlik bir "patalojik" vak'adır. Tabii bu arada şunu belirtme­den geçemeyeceğim: Bu söylediklerim çoğunluk için­dir; "hususi" bir yer işgal edenleri tenzih ederim; bi­lirim ki onların suskunluğu küskünlüktendir.